Czy należy Ci się wyższa emerytura z ZUS? Sprawdź koniecznie

Średnie świadczenie w Polsce to obecnie ok 2500 zł brutto, przy czym większość kobiet dostaje emeryturę w przedziale 1600-1800 brutto (czyli ok. 1300–1500 na rękę). W najtrudniejszej sytuacji są osoby żyjące samotnie. Coroczna waloryzacja niewiele zmienia. Co zatem możemy zrobić, by podwyższyć emeryturę z ZUS?

W czasie, kiedy pobierałaś świadczenie, weszły w życie zmiany w przepisach emerytalnych, które mogą mieć wpływ na to, ile pieniędzy dostajesz. Jeśli złożysz wniosek, ZUS przeliczy twoje świadczenie, biorąc je pod uwagę. Może się okazać, że emerytura będzie wyższa nawet o kilkaset złotych!

Warto też poszukać dokumentów, których ZUS nie uwzględnił, gdy przechodziłaś na emeryturę. Mają znaczenie dla osób, które przeszły na emeryturę wg tzw. starego systemu. Jeśli jakieś okresy nie zostały wtedy zaliczone do stażu pracy, teraz warto przeliczyć emeryturę.

Dodaj „zerowe lata”

Wnioskuj o przeliczenie świadczenia, jeśli masz emeryturę przyznaną przed 2009 r. i nie możesz wykazać zarobków z części okresów. Za ten czas zostanie przyjęte wynagrodzenie minimalne. Wcześniej w takiej sytuacji przyjmowano wynagrodzenie zerowe.

Jeśli, wnioskując o emeryturę, nie miałaś wszystkich dokumentów, warto ich teraz poszukać. Archiwa dokumentacji pracowniczej stale się powiększają, mogą pojawić się w nich wcześniej niedostępne dokumenty

Jeśli nie znajdziesz dokumentów dotyczących zatrudnienia, poszukaj świadków, którzy potwierdzą, że pracowałaś w danej firmie. ZUS może uwzględnić ich zeznania.

Liczą się też zasiłki

Wiele osób nie wnioskuje o zaliczenie okresów nieskładkowych do stażu pracy, ponieważ nie wiedzą, że jest taka możliwość.

Pomijany bywa okres pobierania zasiłków: chorobowego, opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Okresy te wliczają się jako nieskładkowe także jeśli przypadały po ustaniu obowiązku ubezpieczenia, czyli np. zachorowałaś w okresie wypowiedzenia i pobierałaś zasiłek chorobowy jeszcze po ustaniu zatrudnienia.

Do okresów nieskładkowych wlicza się czas opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny z 1. grupą inwalidzką lub całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji. Jeśli opiekowałaś się np. niepełnosprawnym rodzicem i w tym czasie nie zarabiałaś lub zarabiałaś nie więcej niż połowę najniższego wynagrodzenia, ten czas może być zaliczony do twojego stażu pracy.

ZUS uwzględni również kwotę minimalnego wynagrodzenia w przypadku okresów, gdy pobierałaś wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy czy świadczenie rehabilitacyjne.

Osoby, które przed 1999 r. pracowały choćby 6 miesięcy, do emerytury mają wyliczony kapitał początkowy. Zasady jego obliczania zmieniły się 1 maja 2015 r. po wejściu w życie nowelizacji Ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych). Jeśli przeszłaś na emeryturę przed tą datą i złożysz wniosek o ponowne wyliczenie kapitału początkowego, możesz zyskać.

Jeśli w latach 90. lub wcześniej wychowywałaś dzieci

Zyskasz na przeliczeniu kapitału początkowego, jeśli przed 1999 r. przebywałaś na urlopie wychowawczym, a na emeryturę przeszłaś przed 2015 r. (i po tym czasie nie miałaś przeliczanego świadczenia). Okres urlopu wychowawczego sprzed 1999 r. liczy się teraz jako składkowy.

Uwaga! Dotyczy to czasu nie wykonywania pracy w związku z opieką nad dzieckiem do 4 lat. Na każde dziecko ZUS może zaliczyć do 3 lat okresów składkowych (łącznie maks. 6 lat).

Jeśli dziecko było niepełnosprawne (przysługiwał na nie zasiłek pielęgnacyjny), okres składkowy może być wydłużony jeszcze o 3 lata.

Jeśli studiowałaś i nie masz długiego stażu pracy

Po zmianie przepisów emerytalnych w 2015 r. do kapitału początkowego inaczej zalicza się także okres studiów.

Wcześniej jeśli ktoś wykazał krótki staż pracy, nie mógł mieć zaliczonego całego czasu studiowania jako okresu nieskładkowego ze względu na limit: długość okresów nieskładkowych nie może przekroczyć 1/3 okresów składkowych.

Limit dalej obowiązuje, jednak teraz proporcja liczona jest inaczej, w odniesieniu do całego stażu pracy (wcześniej zaliczany był tylko staż pracy do końca 1998 r.).

Jeśli pobierałaś wcześniejszą emeryturę

Wniosek o ponowne przeliczenie kapitału początkowego warto złożyć także gdy osiągnęłaś powszechny wiek emerytalny (60 lat, w przypadku mężczyzn 65 lat) i przeszłaś na emeryturę powszechną.

Na wysokość emerytury wyliczanej według nowych zasad (pobierają ją osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r.) ma znaczenie tzw. dalsze średnie trwanie życia, czyli średnia liczba miesięcy pobierania emerytury.

W wyliczeniach stosowane są tablice średniego trwania życia ogłaszane co roku przez GUS.

Wcześniej mogły to być tylko tablice z roku, w którym złożyłaś wniosek o emeryturę. Stratni byli więc ci, którzy pracowali dłużej, bo do 2016 r. średnia długość życia się wydłużała.

Teraz ZUS może przyjąć albo tablice obowiązujące w roku, w którym złożyłaś wniosek, albo w tym, gdy osiągnęłaś wiek emerytalny – zależnie od tego, które są dla ciebie korzystniejsze. Złóż wniosek i w rubryce „Wnoszę o:” zaznacz kwadrat „ponowne obliczenie świadczenia z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia”.

Przelicz pomostówkę

Pobierasz emeryturę pomostową i pracujesz? Poproś ZUS o przeliczenie świadczenia. Wniosek możesz złożyć nie wcześniej, niż po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym na nią przeszłaś, np. gdy zrobiłaś to w lipcu 2019 r., o przeliczenie możesz wystąpić w styczniu 2020 r.

Uwaga! Mając pomostówkę nie możesz dorabiać w swoim dawnym zawodzie (w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze). Gdy pracujesz gdzie indziej – obowiązują cię limity zarobkowe.

Gdy nadal pracujesz, dokładaj staż

W tej sytuacji możesz wystąpić do ZUS, by doliczył ci staż pracy oraz przeliczył podstawę wymiaru świadczenia z uwzględnieniem nowych zarobków.

O takie przeliczenie możesz wystąpić:

• po zakończeniu każdego roku kalendarzowego (lub gdy skończysz pracować) – jeśli pobierasz emeryturę wg nowych zasad (czyli twoja emerytura została obliczona na podstawie zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek),
• nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego lub ustaniu zatrudnienia – gdy pobierasz emeryturę wg starych zasad (obliczoną w opraciu o udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe).

Uwaga! Jeśli nowe przeliczenie okaże się mniej korzystne od poprzedniego, ZUS będzie wypłacał emeryturę w dotychczasowej wysokości

Jak złożyć wniosek o przeliczenie emerytury

Wniosek o przeliczenie świadczenia (ERPO) może złożyć każdy emeryt po zakończeniu kwartału kalendarzowego od miesiąca, w którym otrzymał pierwszą emeryturę (lub emeryturę po przeliczeniu). Jeśli np. pobiera emeryturę od lipca (od III kwartału), wniosek o przeliczenie może złożyć w październiku.

Co ważne, ZUS nie przeliczy świadczenia „z urzędu”, jeśli sam zainteresowany nie będzie o to wnioskował.

Warto to zrobić jak najszybciej, bo nowa, wyższa emerytura będzie wypłacana od miesiąca złożenia wniosku (ZUS nie wypłaci wyrównania wstecz).

Wniosek ERPO otrzymasz w oddziale ZUS, możesz też pobrać ze strony ZUS-u  (formularz znajdziesz tutaj lub wybierając zakładkę „Wzory formularzy” i „Emerytury, renty” na stronie www.zus.pl).

Jeśli masz nowe dokumenty potwierdzające staż, dołącz je do wniosku.

Gdzie szukać dokumentów potrzebnych do przeliczenia emerytury?

Osoby, które pracowały przed 1999 r. mają prawo do kapitału początkowego. ZUS wylicza go w oparciu o dokumenty potwierdzające staż, m.in.. świadectwa pracy, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS RP–7), umowy o pracę. Jeśli, przechodząc na emeryturę, nie udało ci się udowodnić wszystkich lat pracy, bo nie miałaś wszystkich dokumentów, warto ich poszukać.

Akta osobowe i płacowe potrzebne do ustalenia wysokości emerytury muszą być przechowywane przez 50 lat od ustania stosunku pracy. Dokumenty ma obowiązek przechowywać zakład pracy. Należy więc zgłosić się do działu kadr lub księgowości. A jeśli zakład pracy już nie istnieje?

O miejscu przechowywania dokumentów zlikwidowanego przedsiębiorstwa prywatnego, państwowego lub spółdzielczego informowany jest właściwy terytorialnie sąd rejonowy lub inny organ prowadzący rejestr działalności gospodarczej np. urząd wojewódzki. Można tam zwrócić się z prośbą o informację.

Bazę danych o zlikwidowanych zakładach pracy prowadzi też ZUS (na podstawie informacji z urzędów wojewódzkich, ministerstw, urzędów centralnych i archiwów). Baza nie jest kompletna, ale się powiększa. Aby sprawdzić, czy jest w niej twój dawny pracodawca kliknij tutaj lub wejdź na stronę www.zus.pl, wybierz zakładkę „Świadczenia”, następnie „Emerytury” i „Baza zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy”.

Sprawdź w internetowej bazie o miejscach przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej (www.ewidencja.warszawa.ap.gov.pl). Trzeba złożyć pisemny wniosek, podając nazwę i adres zakładu pracy.

Gdy w archiwach niczego nie znajdziesz, poszukaj świadków (najlepiej dwóch), którzy potwierdzą twoje zatrudnienie. Tak możesz udowodnić okresy pracy przed 15 listopada 1991 r. lub po 14 listopada 1991 r. (dotyczy dokumentów utraconych wskutek powodzi w 1997 r. i 2010 r.).

Informacji o miejscach przechowywania dokumentacji pracowniczej udziela Archiwum Państwowe w Warszawie, Archiwum Dokumentacji Osobowej i Płacowej, 05-822 Milanówek, ul. Stefana Okrzei 1, skr. poczt. 164, tel. (22) 635 68 22.

Informacje, jak jeszcze szukać dokumentów potrzebnych do emerytury, są na stronie Archiwów Państwowych: www.archiwa.gov.pl w zakładce „Dokumentacja pracownicza”.

Jak ZUS przelicza emeryturę

Jeśli masz emeryturę według tzw. starego systemu, przy przeliczeniu świadczenia ZUS doliczy za nowe udokumentowane okresy:

• Za każdy rok okresów nieskładkowych zostanie doliczone po 0,7 proc. zwaloryzowanej podstawy wymiaru.
• Z każdy rok okresów składkowych zostanie doliczone po 1,3 proc. zwaloryzowanej podstawy wymiaru. Możesz wnioskować o ustalenie podstawy wymiaru z 20 lat kalendarzowych (a nie 10 kolejnych).
• Będą to najlepsze lata dowolnie wybrane z całego okresu, w którym podlegałaś ubezpieczeniu (z najlepszymi zarobkami). Nie ma żadnych ograniczeń, z jakiego czasu mogą być wskazane te lata. Nie muszą także być to lata następujące po sobie.

Ile można dorobić do emerytury?

Bez ograniczeń możesz zarabiać, jeśli przeszłaś na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego. W innej sytuacji obowiązują cię limity. Jeśli je przekroczysz, możesz nawet stracić świadczenie.

Osoby na wcześniejszej emeryturze, pobierające rentę mogą bez żadnych konsekwencji dorobić miesięcznie maksymalnie do 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (tę wielkość określa GUS). Jeśli zarobią więcej niż 70 proc., ale nie więcej niż 130 proc. – świadczenie zostaje zmniejszone. Jeżeli przekroczą 130 proc. – emerytura zostaje zawieszona.

Od 1 września 2021 roku do 30 listopada 2021 roku można bez potrąceń dorobić do 3853,20 zł

Jeśli osiągną wyższy przychód , ale nie przekroczy on 7155,90 zł to świadczenie zostanie zmniejszone o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia, która od 1 marca 2021 r. wynosi:

•     646,67 zł – emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
•     485,04 zł – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
•     549,71 zł – renta rodzinna dla jednej osoby.

Gdy zarobki przekroczą 7155,90 zł wypłata emerytury (renty) w danym miesiącu zostaje zawieszona.

Zasiłek do emerytury

Do emerytury i renty przysługuje m.in. zasiłek pielęgnacyjny. Z urzędu otrzymają go ci, którzy ukończyli 75 lat. Natomiast osoby, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, muszą złożyć wniosek o zasiłek i przedstawić stosowne zaświadczenie lekarskie. Wystawia je lekarz prowadzący leczenie. Dokumenty trzeba złożyć w swoim oddziale ZUS.

ZUS uwzględnia przychody z działalności podlegającej obowiązkowemu opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne np. z umowy o pracę, zlecenia.