Kiedy nasze płuca biją na alarm... Jakie objawy pojawiają się jako pierwsze i jakie czynniki mogą uszkadzać ten organ?

Płucom szkodzi palenie papierosów, zanieczyszczone powietrze, alergeny, a także drobnoustroje. Dlatego szczególnie z okazji Światowego Dnia Zdrowia – przypominamy, jak ważne jest dbanie o płuca – by zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji górnych dróg oddechowych, jak również innych poważnych chorób, w tym nowotworów. 

Jakie funkcje płuca spełniają w organizmie?

Nie bez powodu są nazywane drugim sercem. Płuca sterują układem oddechowym. Pracują ciągle, bez wytchnienia, zapewniając dostawę tlenu do wszystkich komórek organizmu. Płuca pełnią także wiele innych funkcji, które są kluczowe dla zachowania dobrego stanu zdrowia.

Funkcje płuc:

• Oddychanie - główną funkcją płuc jest umożliwienie procesu oddychania, czyli wymiany gazowej pomiędzy organizmem a otoczeniem. Podczas oddychania, płuca pobierają tlen z powietrza i transportują go do krwi, a jednocześnie usuwają z krwi dwutlenek węgla, który jest wydychany.
• Filtracja - płuca oczyszczają powietrze z zanieczyszczeń, takich jak pył, kurz, dym czy smog. Płuca pomagają również w filtracji krwi, usuwając małe pęcherzyki powietrza z krwiobiegu.
• Regulacja temperatury - płuca są również zaangażowane w proces termoregulacji organizmu. Oznacza to, że pomagają utrzymać stałą temperaturę ciała poprzez uwalnianie ciepła podczas wydechu oraz poprzez regulację przepływu krwi.
• Ochrona przed chorobami - płuca są wrażliwe na różne zanieczyszczenia i czynniki chorobotwórcze z otoczenia, dlatego mają wiele mechanizmów ochronnych, takich jak wydzielanie śluzu, który łapie zanieczyszczenia i bakterie oraz ruch rzęsek, które pomagają usuwać śluz z płuc.
• Regulacja pH krwi - płuca pomagają w utrzymaniu odpowiedniego pH krwi poprzez kontrolowanie poziomu dwutlenku węgla i wodorowęglanów we krwi.
• Wspomaganie pracy serca - płuca pomagają w regulacji ciśnienia krwi i wyrównywaniu poziomu kwasu w organizmie. Płuca wspierają regulacje ciśnienia krwi poprzez produkcję tlenku azotu, który rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepływ krwi.
• Produkcja surfaktantu - surfactant to substancja wydzielana przez płuca, która pomaga utrzymać drogi oddechowe otwarte, ułatwiając przepływ powietrza.

Jakie czynniki szkodzą płucom?

Płuca są narządem, który jest niezbędny dla naszego zdrowia i życia, ponieważ zapewniają dostarczenie tlenu do organizmu i usuwanie dwutlenku węgla. Niestety, istnieje wiele czynników, które mogą wpłynąć negatywnie na płuca i prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Do najczęstszych czynników szkodliwych dla płuc należą:

• Palenie tytoniu o jedno z największych zagrożeń dla płuc. W dymie z palącego się papierosa unosi się około 7 tysięcy substancji chemicznych (na tej długiej liście znajdują się m.in. groźne związki rakotwórcze), które palacz wdycha z każdym zaciągnięciem się papierosem. Ten toksyczny mix, wraz z powstającymi substancjami smolistymi, stanowi główną przyczynę chorób, takich jak nowotwory i schorzenia układu oddechowego, a także śmiertelności wśród palaczy.
• Zanieczyszczone powietrze, które zawiera szkodliwe związki chemiczne, pyły, kurz, smog, spaliny i dym, może również wpłynąć negatywnie na płuca. Wdychanie go może prowadzić do rozwinięcia chorób układu oddechowego, takich jak astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i choroby płuc związane z pyłami.
• Infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, takie jak grypa, zapalenie płuc, gruźlica i inne, mogą powodować poważne problemy zdrowotne dla płuc. Te choroby wpływają na ich funkcjonowanie i proces oddychania, a także osłabiają układ odpornościowy, co zwiększa ryzyko kolejnych infekcji.
• Ekspozycja na substancje toksyczne - w pracy lub w domu, osoby narażone na substancje toksyczne, takie jak pyły, chemikalia, metale ciężkie i inne, mogą mieć poważne problemy zdrowotne związane z płucami. Te substancje mogą prowadzić do chorób układu oddechowego, raka płuc i innych poważnych schorzeń.
• Niezdrowy styl życia, taki jak brak ćwiczeń fizycznych, niezdrowe odżywianie, nadmierne spożycie alkoholu i narkotyków, może również wpłynąć negatywnie na płuca. Brak aktywności fizycznej sukcesywnie je osłabia i utrudnia oddychanie, a nadmiar alkoholu i narkotyków może prowadzić do poważnych chorób układu oddechowego.

Jak rozpoznać, że płuca chorują? 

Podobnie jak każdy inny narząd, płuca są podatne na choroby i problemy zdrowotne. Nie posiadają receptorów bólu, więc same nie bolą, ale to nie oznacza, że nie wysyłają sygnałów, że dzieje się z nimi coś niedobrego. Warto wiedzieć, jak rozpoznać, że płuca chorują, aby szybko podjąć odpowiednie kroki i uniknąć poważniejszych konsekwencji.

Jakie objawy dają chore płuca?

• Kaszel może być objawem wielu chorób płucnych, takich jak zapalenie płuc, astma, POChP czy rak płuc. Kaszel może być suchy lub mokry, a w niektórych przypadkach może mu również towarzyszyć krztuszenie się.
• Trudności z oddychaniem to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów chorób płucnych. Mogą obejmować duszność, zadyszkę, uczucie ciężkości w klatce piersiowej oraz skrócenie oddechu.
• Ból w klatce piersiowej może być związany z chorobami płucnymi, takimi jak zapalenie opłucnej czy rak płuc. Ból może być ostry lub tępy i może się nasilać przy oddychaniu.
• Gorączka może być objawem infekcji płucnej lub innej choroby płucnej. Gorączka towarzyszy często chorobie płucnej zakaźnej, która jest wywoływana przez bakterie lub wirusy.
• Kaszel z krwią może być objawem choroby płucnej, takiej jak rak płuc. W takim przypadku zaleca się natychmiastową wizytę u lekarza.
• Osłabienie jest objawem chorób płucnych, takich jak zapalenie płuc lub POChP. Osłabienie może być związane z trudnościami w oddychaniu oraz z brakiem tlenu w organizmie.
• Nadmierna potliwość może być objawem chorób płucnych, takich jak gruźlica czy rak płuc.

Jeśli zauważysz u siebie którykolwiek z powyższych objawów, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Może on zalecić odpowiednie badania, takie jak RTG klatki piersiowej, spirometria czy tomografia komputerowa, w celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia. W przypadku chorób płucnych, szybkie rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla uniknięcia poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.

Jak wzmocnić płuca?

Dobra kondycja płuc to podstawa, bo to od nich może zależeć, jak organizm poradzi sobie z potencjalną infekcją. Warto więc wspomóc je w pracy, szczególnie że naprawdę nie próżnują, wykonując w ciągu doby 24 tysiące oddechów... Warto dodać, że na wzmacnianie układu oddechowego nigdy nie jest za późno – można się za to zabrać w każdym wieku. To bardzo ważne, szczególnie dla seniorów, bo, jak pokazują badania, im jesteśmy starsi, tym gorzej przechodzimy wszelkie infekcje obejmujące oskrzela i płuca. Zatem do dzieła!

Regularne badanie płuc pomaga kontrolować ich stan

Regularne badanie układu oddechowego to absolutna podstawa. Choćbyś czuła się jak młody bóg, co 5 lat wykonuj RTG płuc (jeśli palisz papierosy – raz w roku).

Ale uwaga! Badania tego nie można wykonać bez skierowania, nawet prywatnie. Pamiętaj o tym i wcześniej odwiedź lekarza. Bądź także uważna, jeśli chodzi o objawy ze strony układu oddechowego. Każdy kaszel, szczególnie przewlekły, duszności i bóle w klatce piersiowej zawsze konsultuj ze specjalistą.

Rzucenie papierosów wzmocni płuca

Nikotyna trzyma palaczy w szponach nałogu, ale to dym papierosowy zabija ich płuca. Po 10-15 przepalonych latach ich pojemność jest nawet o 30 procent mniejsza niż u osoby niepalącej. A odkładające się w układzie oddechowym substancje smoliste (takie jak smoła, cyjanowodór, amoniak i tlenek węgla) mogą powodować liczne i bardzo groźne komplikacje zdrowotne. Palenie papierosów wiąże się również z większym ryzykiem infekcji dróg oddechowych, bo nabłonek płuc jest regularnie podrażniany wdychanym dymem.  

Rzucenie palenia to najbardziej skuteczny sposób na to, aby wspomóc pracę tego narządu. Pozbycie się każdego nałogu to jednak niełatwa sprawa. Od czego zatem zacząć, aby tym razem się udało? Skieruj swoje kroki do gabinetu lekarza pierwszego kontaktu, który pomoże w doborze odpowiedniego leczenia. Od nikotynowej terapii zastępczej (zastosowania np. plastrów, tabletek do ssania czy spray’ów z nikotyną), po terapię lekiem przeciwdepresyjnym albo stosowanie jednego z leków: werenikliny albo cytyzyny, które hamują głód nikotynowy. 

Dla tych, którym nie pomaga zastosowanie farmakoterapii – pośrednim rozwiązaniem mogą być tak zwane produkty bezdymne, czyli takie które nadal dostarczają nikotynę, ale bez spalania – czyli bez dymu i bez substancji smolistych. Należą do nich m.in. elektroniczne papierosy na płyny lub podgrzewacze tytoniu. Badanie Polskiej Akademii Nauk dowiodło, że aerozol wydzielany przez podgrzewacz tytoniu IQOS powoduje nawet 20-krotnie mniejszy stres oksydacyjny w mitochondriach komórek nabłonka oskrzeli niż dym papierosowy. 

Z kolei z 3-letniego badania zrealizowanego przez pulmonologa, prof. Ricardo Polosę, na pacjentach z POChP, oceniano objawy i postęp choroby u osób palących papierosy w porównaniu do osób stosujących produkt alternatywny – podgrzewacz tytoniu. W grupie pacjentów używających podgrzewaczy tytoniu zaobserwowano o około 40 proc. mniej zaostrzeń choroby niż u osób palących papierosy. U części z nich doszło nawet do cofnięcia POChP o jeden stopień według klasyfikacji GOLD (oceniającej nasilenie objawów i ryzyko zaostrzeń) w odróżnieniu od grupy palaczy, u których choroba była stabilna przez okres obserwacji. 

Nie zapominajmy jednak, że powyższe rozwiązania również mają wpływ na stan płuc – a tym za co nasze zdrowie podziękuje nam najbardziej, będzie całkowite zerwanie z tym szkodliwym nałogiem. 

Dotlenianie się usprawni pracę płuc

To ułatwi pracę płucom i usprawni procesy oczyszczania się układu oddechowego. Najłatwiej dotlenić się podczas spaceru w parku albo w lesie, z dala od spalin. Nie zawsze możemy sobie jednak na taki luksus pozwolić. Zamiast tego można np. pooddychać przy otwartym oknie, jednocześnie maszerując w miejscu (ubierz się odpowiednio do pogody!). Staraj się też 3–4 razy dziennie wietrzyć mieszkanie. I koniecznie otwórz okno w sypialni przed snem.

Uwaga! Jeśli masz alergię, wietrz tylko wieczorem, w nocy lub po deszczu, gdy powietrze jest najczystsze. Jeżeli mieszkasz przy ruchliwej ulicy, wybieraj porę, gdy natężenie ruchu jest najmniejsze.

Masaż poprawi ukrwienie płuc

Odpowiednio wykonany poprawia ukrwienie w obrębie płuc i ułatwia oczyszczanie się układu oddechowego z wydzieliny. Warto go robić profilaktycznie i podczas infekcji.

W czasie jego wykonywania osoba masowana powinna leżeć. Złap jak najgrubszy fałd jej skóry i lekko odciągnij. Rób tak miejsce przy miejscu na karku i całych plecach. Dobrym pomysłem jest też oklepywanie pleców podczas zapalenia oskrzeli lub płuc (najlepiej robić to kwadrans po zastosowaniu środka wykrztuśnego).

Wyprostowana pozycja wspomaga oddychanie

Czasami sami pracujemy na to, że ciężej nam się oddycha. Tak się dzieje, np. gdy się garbimy. W takiej pozycji do płuc dociera mniej tlenu i nie działają one tak sprawnie jak powinny. Staraj się więc podczas siedzenia, chodzenia raczej prostować sylwetkę. I nie ściskaj się w talii paskiem. To sprawia, że do dolnych partii płuc nie dociera wystarczająco dużo tlenu i będziesz zbyt płytko oddychać.

Nawilżanie powietrza zapobiega chorobom płuc

Idealna wilgotność powietrza wynosi 40-60 proc. Gdy jest znacznie niższa, ruchy rzęsek zwalniają, a w drogach oddechowych zatrzymuje się więcej szkodliwych substancji. By uniknąć tego scenariusza, używaj w domu nawilżaczy lub układaj na grzejnikach mokre ręczniki.

Picie wody wzmacnia płuca

Nawilżona śluzówka dróg oddechowych lepiej hamuje przenikanie zarazków do płuc.

Zdrowa dieta oczyszcza i wspomaga płuca

Jedz dużo warzyw i owoców, zwłaszcza tych bogatych w witaminę C (papryka, brokuł, kiwi). Ważne jest też dostarczanie kwasów tłuszczowych omega-3. Znajdziesz je w tłustych rybach, olejach, siemieniu lnianym. Przyprawy oczyszczające płuca to m.in. rozmaryn, tymianek, czosnek.

Ćwiczenia na prawidłowy oddech wspomagające płuca

Nikt na co dzień nie zastanawia się, jak oddycha. A to, w jaki sposób to robisz, ma duże znaczenie dla zdrowia i samopoczucia. Z obserwacji lekarzy wynika, że większość z nas nabiera powietrze za płytko. Organizm otrzymuje wtedy za mało tlenu, a to długofalowo obniża odporność, co może być przyczyną chorób układu oddechowego, pokarmowego i krążenia. Ważne jest, aby oddychając, angażować przeponę, czyli duży mięsień oddzielający klatkę piersiową od jamy brzusznej. Dobrze wykonany wdech powoduje, że przepona obniża się i robi więcej miejsca płucom. Dzięki temu mogą się w całości wypełnić tlenem. Takie oddychanie zwiększa ich pojemność i lepiej dotlenia organizm.

Wykonywane codziennie proste ćwiczenia poprawiają wentylację płuc i zwiększają ich pojemność. Wzmacniają też mięśnie oddechowe i usprawniają ruchy klatki piersiowej, dzięki czemu łatwiej ci się dotlenić.

1. Najprostsze ćwiczenie polega na wdmuchiwaniu powietrza przez rurkę do dwulitrowej butelki wody. Można do tego wykorzystać słomkę, ale lepsza będzie giętka rurka do kroplówki (można ją kupić w aptece). Ćwiczenie to poprawia sprężystość płuc i wzmacnia przeponę.
2.  Banalnie prostym ćwiczeniem oddechowym jest też... nadmuchiwanie balonów. Jeśli nie masz ich pod ręką, a masz ochotę poćwiczyć, możesz wykonywać po prostu głębokie oddechy np. w czasie oglądania telewizji – powoli wciągaj powietrze nosem i jak najdłużej wydychaj ustami.
3. Połóż jedną rękę na piersiach, a drugą na brzuchu. Rób spokojne, głębokie wdechy nosem tak, aby unosiła się też ta dłoń na przeponie. Trenuj płuca. Jeśli chcesz poprawić ich kondycję, wentylację, a także wzmocnić mięśnie oddechowe, regularnie wykonuj kilka ćwiczeń. Jedną z technik jest oddychanie przez zwężone usta. Ułatwia radzenie sobie z dusznością. Ułóż usta jak do gwizdania. Wciągaj powietrze przez nos i wypuszczaj powoli i jednostajnie przez zwężone usta. Wydech powinien trwać dwa razy dłużej niż wdech.
4. Napełnij małą butelkę do połowy wodą i włóż do niej długą słomkę. Weź wdech, a wydech wykonaj przez słomkę. Wdmuchuj, jak najdłużej Ci się uda, powietrze do wody. Drugi sposób zwiększa siłę i wytrzymałość mięśni oddechowych.
5. Wypróbuj też ćwiczenie ze świecą: zapal ją i postaw na stole ok. 15 centymetrów od twarzy. Zrób wdech, a następnie powoli wydychaj powietrze tak, aby płomień był cały czas lekko odchylony i nie zgasł.

Płuca to jeden z najważniejszych organów naszego organizmu, dlatego dbajmy o niego nie tylko od święta. Niech zdrowy tryb życia i ćwiczenia oddechowe staną się nieodzownym elementem codziennej rutyny. Dzięki temu poczujemy się lepiej oraz zmniejszymy ryzyko wystąpienia groźnych dla naszego zdrowia i życia chorób.