Zwyrodnienie bioder – co robić, by złagodzić ból i zapobiec rozwojowi choroby

Zwyrodnienie stawu biodrowego utrudnia poruszanie się. Niestety, samo nie zniknie. Ból będzie się tylko nasilać, a choroba – postępować. Zwykle zwyrodnienie tzw. koksartoza, dotyczy jednego stawu – najczęściej prawego, bo w większości jesteśmy praworęczne i bardziej obciążamy prawą stronę ciała. Ale może też zaatakować staw lewy albo nawet oba!

Co to jest koksartoza i jakie ma przyczyny

Koksartoza to medyczne określenie na zwyrodnieniową chorobę stawu biodrowego. Zwyrodnienie stawu biodrowego to postępujące niszczenie chrząstki i tkanek, która tworzy staw. W skrócie, jest to zużycie lub uszkodzenie stawu, co może prowadzić do bólu, sztywności i utraty ruchomości w biodrze.

W pewnym momencie dochodzi do sytuacji, że kości zaczynają trzeć o siebie. Często powstają wyrostki kostne, tzw. osteofity albo dochodzi do zapalenia kaletki biodrowej. To wywołuje ból w biodrze i pachwinie, który promieniuje do pośladków i kolan. Pojawia się także sztywność biodra.

Koksartoza najczęściej dotyka osób starszych, ale może również wystąpić u młodszych osób, na przykład w wyniku urazu. Choroba może znacząco wpłynąć na jakość życia, ograniczając ruchomość i wydolność fizyczną.
Dlaczego tak często dochodzi do koksartozy?

• Staw biodrowy to jeden z większych stawów w naszym organizmie. Jest mobilny na wielu płaszczyznach, co powoduje, że z wiekiem ulega przesileniu i pojawiają się zwyrodnienia. Często mają je kobiety już po 50 roku życia!
• Z wiekiem organizm wytwarza mniej kolagenu i kwasu hialuronowego. Kolagen to białko budujące chrząstkę stawową, a kwas hialuronowy jest głównym składnikiem chrząstki szklistej. Zapewnia ona amortyzację stawu i zmniejsza tarcie kości o siebie. Dlatego konieczne jest uzupełnianie niedoborów kolagenu i kwasu hialuronowego poprzez odpowiednią dietę (patrz niżej).
• Często koksartoza związana jest ze zmianami hormonalnymi w organizmie.
• Przyczynami bywają także uraz, tryb życia, predyspozycje genetyczne i inne istniejące choroby. 
• Chorobami sprzyjającymi są nadwaga, cukrzyca i inne choroby metaboliczne np. dna moczanowa, osteoporoza czy za wysoki cholesterol.

Jak zapobiegać zwyrodnieniu stawu biodrowego

Niestety zwyrodnienia bioder możemy zafundować sobie same, obciążając nadmiernie stawy, np. dźwigając ciężkie zakupy. Dlatego, lepiej przejść się do sklepu kilka razy, niż nieść dużo na raz, zwłaszcza po jednej stronie ciała. Ciężary warto rozkładać równomiernie, nie więcej niż 5 kg na jedną stronę.

• Warto sięgnąć po buty typu adidas, z wysoką, ale miękką podeszwą, która lekko sprężynuje. Jeśli potrzebujemy butów do sukienki, wybierajmy takie na płaskiej ale wyższej podeszwie.
• Chodząc, odciążajmy stawy używając kijków do nordic walkingu.
• Jeśli mamy nadwagę, konieczne jest zrzucenie nadprogramowych kilogramów. Jednak podczas odchudzania trzeba zadbać także o wzmocnienie mięśni stawu biodrowego. Zwłaszcza, jeśli musimy schudnąć dużo. Często po dużej utracie masy ciała, więzadła i stawy robią się luźniejsze i są bardziej narażone na naderwanie, zwłaszcza jak mamy zwyrodnienia. Żeby sobie nie zaszkodzić konieczne jest połączenie diety z ćwiczeniami wzmacniającymi i rozciągającymi.
• Unikaj stresu. Stres powoduje wzmożone napięcie mięśni, osłabia elastyczność więzadeł, mięśni i ścięgien. Rozładować go możesz np. aktywnością fizyczną, medytacją czy prostymi ćwiczeniami oddechowymi. Gdy czujesz napięcie psychiczne, połóż jedną rękę na klatce piersiowej, a drugą na brzuchu. Wciągaj powoli powietrze, licząc do 10. Następnie wydychaj, również jak najwolniej, licząc minimum do 10. Powtórz 3 razy.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – leczenie

Gdy tylko poczujesz „przeskakiwanie” w biodrze, udaj się do lekarza POZ po skierowanie do ortopedy. Kiedy będziesz czekać na wizytę, zadbaj o to, by stan się nie pogarszał. Jednak nawet jeśli odczujesz poprawę, idź do specjalisty. Ulga może być chwilowa, a potem stan może się znacznie pogorszyć!

• Spróbuj leczenia zimnem. Na ok. 5-6 godz. przed snem rób okłady z kostek lodu zawiniętych w bawełnianą ściereczkę. Okład rób przez 15 minut i powtarzaj co godzinę. Zamiast kostek lodu możesz kupić w aptece żelowe kompresy (ok. 10 zł). Chłodzimy je w lodówce i przykładamy tak samo, jak kostki lodu.
• Pomogą również okłady z działającymi przeciwzapalnie ziołami, jak lawenda, szałwia lekarska czy rozmaryn. By zrobić napar, zbierz ok. 1 szklanki kwiatów lawendy lub gałązek rozmarynu czy liści szałwii i wysusz je na słońcu. Następnie wybrane zioło zalej 2 szklankami gorącej wody. Po wystygnięciu, napar odcedź. Nasącz nim gazę i przyłóż na 20 minut w bolące miejsce. Stosuj 2 razy dziennie. 
• Ważne jest odciążanie chorego stawu. Używaj laski lub kuli. Opieraj się na niej po zdrowej stronie. Jeśli bolą oba stawy, potrzebny może być chodzik. 
• Podczas snu odciążaj biodro, kładąc się na drugim boku i wkładając poduszkę między kolana. Możesz też spać na płasko, ale wtedy włóż pod nogi wałek lub specjalny klin, który rozluźni biodra. Podłóż go pod kolana i łydki, spadkiem w stronę kolan. Podniesie to nogi lekko do góry, co spowoduje delikatne zgięcie bioder i przyniesie ulgę. Klin kupisz w sklepie rehabilitacyjnym (ok. 50 zł). 
• Pomoże także stosowanie specjalnych wkładek do butów. W sklepach ortopedycznych jest ich duży wybór. Są to wkładki stabilizujące lub odciążające staw biodrowy (ok. 30 zł/para). 
• Możesz też sięgnąć po ortezę stawu biodrowego ale to już większy wydatek (cena od ok. 200 zł). Taka orteza odciąży staw, przynosząc ulgę podczas chodzenia. Zmniejszy też ból i stan zapalny oraz ograniczy zakres ruchu w stawie, dzięki czemu problem nie będzie się pogłębiać. Warto przed zakupem wypróbować, czy taka orteza nam pomoże i skorzystać z wypożyczalni ze sprzętem rehabilitacyjnym. 

Co jeść i pić, aby wspomóc stawy

• Zamiast mięsa jedz ryby morskie i nasiona roślin strączkowych. Ryby mają działający antyzapalnie kwas omega 3, a nasiona zawierają dużo kwasu hialuronowego. 
• W walce ze stanem zapalnym pomogą też produkty bogate w witaminę D, jak pieczarki i żółtka jaj oraz w siarkę np. szczypior, cebula czy czosnek. 
• Uzupełniaj białko bo jest ono składnikiem mazi stawowej. Jedz kasze, sery, twarogi oraz pij kefiry, jogurty, maślanki. 
• Jedz też dużo potraw, które są źródłem kolagenu, np. zupy i wywary rybne, białka jaj i galaretki z żelatyną. Nie zapominaj dostarczać witaminy C w diecie. Wspomaga ona produkcję kolagenu. Znajdziesz ją w natce, agreście czy porzeczce.
• Przyprawiaj potrawy działającymi antyzapalnie imbirem i kurkumą.
• Dodatkowo pij imbirowo-kurkumową herbatkę. Korzeń imbiru (5-6 cm) pokrój w plasterki. Zalej 1 litrem wody. Dodaj ½ łyżeczki kurkumy i szczyptę pieprzu. Gotuj 20 minut, ostudź, wypij w ciągu dnia.
• Z jadłospisu wyeliminuj produkty działające prozapalnie, jak mięso, słodycze, warzywa psiankowe, jak ziemniaki, pomidory i bakłażan, białe pieczywo oraz pszenne makarony.
• Nie zapominaj o wodzie. Niedobory wody w organizmie wpływają znacząco na niszczenie chrząstki stawowej. Wystarczająca dzienna ilość wody to 30 ml na 1 kg masy ciała. Jeśli ważysz np. 80 kg, będzie to 2,4 litra (80 razy 30 ml).

Suplementy na zwyrodnienie stawów? Czy warto po nie sięgać?

Stosowanie preparatów wspomagających regenerację chrząstki może opóźnić jej zniszczenie. Jednak nie wyklucza to odpowiedniej diety.

Preparaty, które wspomagają stawy biodrowe to suplementy zawierające siarczan glukozaminy, kwas hialuronowy, siarczan chondroityny, piaskledynę, kolagen i siarkę organiczną MSM. Przyjmujemy je zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Ich działanie (często wbrew zapewnieniom producentów) daje się odczuć dopiero po ok. 3 miesiącach regularnego stosowania. 

Ćwiczenia na zwyrodnienie stawu biodrowego

Brak ruchu powoduje większe zesztywnienie stawu. Dlatego trzeba się poruszać, ale do tzw. granicy bólu tzn. odczuwany ból nie może się zwiększać podczas aktywności fizycznej.

• Wykorzystaj ładną pogodę na spacery z kijkami nordic walking (najlepiej po płaskim terenie), jazdę na rowerze czy pływanie. Ruch pobudzi wytwarzanie mazi stawowej. Pamiętaj jednak, że bieganie czy taniec nie są polecane, bo za bardzo obciążają biodra. 
• Polecany jest za to aqua aerobic. W wodzie ciało waży 1/10 swojej masy więc fitness w basenie nie obciąża stawu. 
• Po skończonej aktywności fizycznej, a także gdy boli biodro, warto rozluźnić mięśnie za pomocą piłeczki do masażu – twardej lub z kolcami (w sklepie rehabilitacyjnym, od 10 zł). Przez 2 minuty masuj bolące miejsce (ale nie pachwiny!) okrężnymi ruchami piłeczki. Masaż pobudzi dopływ krwi do chrząstki stawowej i poprawi dostarczenie jej substancji odżywczych. 
• Możesz też rozmasować biodra za pomocą wałku do masażu. Połóż się na brzuchu na karimacie i oprzyj  na przedramionach oraz nodze po jej zdrowej stronie. Pod udo po stronie chorego biodra włóż wałek i kołysząc się do przodu i do tyłu, siłą nacisku własnego ciała, rozmasowuj spięte mięśnie. To samo ćwiczenie możesz zrobić, opierając się chorym bokiem na wałku.
  
  

Jak zregenerować staw biodrowy?

Bólu bioder nie wolno bagatelizować, ponieważ nieleczone zwyrodnienia mogą doprowadzić do tzw. zniesienia szpary stawowej i całkowitej utraty możliwości poruszania się. Im wcześniej zgłosimy się do specjalisty i podejmiemy leczenie, tym większa szansa, że obędzie się bez interwencji chirurgicznej. By zregenerować staw biodrowy jak najszybciej zacznij rehabilitację.

• Jeśli podejrzewasz u siebie początki zwyrodnienia bioder, tj. odczuwasz sztywność (zwłaszcza jeśli znika ona po rozruszaniu biodra), pojawia się dyskomfort w pachwinie przy wchodzeniu lub schodzeniu po schodach; czujesz, że coś ci przeskakuje w stawie biodrowym lub w nocy budzi cię ból biodra, udaj się niezwłocznie do lekarza pierwszego kontaktu po skierowanie do ortopedy. 
• Ortopeda zbada cię i zleci zrobienie badań diagnostycznych (USG, RTG, tomografii lub rezonansu). Gdy potwierdzi się, że masz zwyrodnienie stawów, zleci rehabilitację leczniczą w poradni ortopedycznej.
• Rehabilitacja lecznicza może polegać na połączeniu ćwiczeń – kinezyterapii indywidualnej lub grupowej, masaży terapeutycznych, terapii manualnej oraz zabiegów fizjoterapeutycznych. 
• Podczas kinezyterapii fizjoterapeuta pokaże ćwiczenia rozciągające i wzmacniające właściwe dla stopnia zaawansowania twojej choroby i skontroluje, czy dobrze je wykonujesz. Zwykle jest to ok. 10 spotkań. Następnie ćwiczenia należy robić samemu codziennie w domu przez ok. 15 – 30 minut.
• Zabiegi fizjoterapeutyczne mają za zadanie rozluźnić mięśnie i działają przeciwzapalnie. Są to np. pole magnetyczne, ultradźwięki, krioterapia i laser. Lekarz może zlecić także jonoforezę (np. ze środkiem przeciwbólowym jak lidokaina). 
• W ostrych stanach do stawu można podać, pod kontrolą USG, zastrzyk ze sterydem.
• Gdy ortopeda stwierdzi zwyrodnienie bioder, oprócz rehabilitacji w poradni, możesz ubiegać się dodatkowo o rehabilitację w sanatorium w ramach NFZ. A także, jeśli nadal pracujesz zawodowo, w ZUS-ie w ramach prewencji rentowej.

Nowoczesne metody leczenia stawu biodrowego

Istnieją metody leczenia zwyrodnień stawu biodrowego, które nie są refundowane przez NFZ. 

• Do takich zabiegów należy wstrzyknięcie do stawu kwasu hialuronowego, kolagenu, osocza bogatopłytkowego lub komórek macierzystych. 
• Jednorazowe podanie kwasu to koszt od 650 zł, komórek macierzystych od 3000 zł, a osocza ok. 1000 zł. 
•  Zwykle kwas podaje się raz i wystarcza nawet na 2 lata.
• Komórki macierzyste pobierane są ze szpiku, zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym i wykonywany jest raz.
• Osocze bogatopłytkowe (PRP) uzyskiwane jest z pobranej krwi pacjenta i podawane jest od 1 do 3 razy (w odstępach co 2 miesiące). Z tej formy kuracji nie mogą skorzystać osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne (np. niedoczynność czy nadczynność tarczycy).
• Kolagen przyjmujemy w serii co najmniej 10 zastrzyków. Ich cena to ok. 750 zł. Podawane są co tydzień jeden.
  
  UWAGA! Opisane metody niestety mogą zawieść. Jeśli stan będzie się pogarszał, może być potrzebne wszczepienie sztucznej endoprotezy stawu biodrowego.